คำว่า “พอเพียง” ถูกตีความถึงความเหมาะสมหรือจุดที่ควรจะเป็นอยู่เรื่อยๆ หลายครั้งถูกผสมโรงด้วยอารมณ์ ความรู้สึก กระแสสังคม จนความหมายแท้จริงของคำนี้ถูกเบี่ยง จนหลุดจากสาระสำคัญไปไกล
เพราะจริงแล้วหลักความพอเพียง นั้นจะสัมพันธ์ไปกับทางสายกลางในหลักพระพุทธศาสนา ก็คือการกิน การอยู่ การใช้ชีวิตที่พอดีตามวิถีของตน โดยไม่ประมาท หรือ
ถ้าตีความให้เข้าใจง่ายๆ ก็คือ การใช้ชีวิตแบบที่เราพอใจ แต่ต้องไม่สร้างปัญหาให้กับตนเอง หรือ คนรอบข้าง สามารถมีเครื่องมือ อุปกรณ์ทันสมัยที่อำนวยความสะดวกสบายแก่ชีวิตได้ตามอัตภาพ แต่นั่นต้องมาจากความพร้อมที่ไม่ใช่ความฟุ้งเฟ้อจนเป็นหนี้ล้นพ้นตัว
อย่างไรก็ตามในช่วง 20 ปีที่ผ่านมา ความพอเพียงถูกเบี่ยงออกไปจากแก่นแท้ที่ควรจะเป็น โดยต้องยอมรับว่าเป็นผลจากอิทธิพลสื่อ โดยเฉพาะ ละคร ภาพยนตร์ แม้กระทั่งหนังโฆษณาที่มีส่วนต่อความบิดเบี้ยวเหล่านี้ที่ค่อยๆ แทรกซึมเข้าไปเป็นภาพจำฝังแน่น โดยหลายเรื่องนำคำว่า “พอเพียง” มาตีกรอบให้เป็นภาพที่แสนโรมานซ์ในมโนคติของชนชั้นกลางว่าพอเพียง คือ การกลับไปใช้ชีวิตทำการเกษตรอยู่ในทุ่งนาสีเขียว ปลูกผัก ทำสวนผลไม้ปลอดสารพิษกินเอง มีเหลือก็ขายมีรายได้เล็กน้อยๆ ใส่เสื้อผ้าพื้นเมือง ตกเย็นล้อมวงกินข้าวนั่งยิ้มหัวเราะไปด้วยกัน พร้อมแปะแคปชั่นว่า นี่คือความสวยงามของชีวิตที่แท้จริง ที่เงินทองไม่สามารถซื้อได้
ภาพเหล่านั้นถูกใช้เป็นบรรทัดฐานความพอเพียงของชนชั้นกลางบางกลุ่ม (ส่วนใหญ่เป็นกลางค่อนไปในระดับที่มีฐานะ) และมีการแตกจักรวาลคำว่าพอเพียงออกไปเป็นคำว่า วิถีสโลว์ไลฟ์ อยากใช้ชีวิตดื่มด่ำธรรมชาติ นอนจิบกาแฟในบ้านกลางสวน นั่นคือความเก๋ไก๋ของชีวิต
“นี่คือภาพความสวยงามบนโลกคู่ขนานที่คนกลุ่มหนึ่งวาดไว้ แต่เป็นตลกร้ายในอีกมุมหนึ่งของสังคม”
บางกลุ่มหลงใหลจนออกแบบ หรือ กำกับวิถีชีวิตของคนต่างจังหวัดในมโนคติของตนว่าสภาพแบบนั้นแหละเหมาะสมแล้ว และมักก่นบอกว่า จงพอเพียงสิ เงินไม่สามารถซื้อความสุขทุกอย่างบนโลกได้นะ (แต่เชื่อเถอะซื้อได้เกือบทุกอย่างแหละ 55) ฉะนั้นอย่าฟุ้งเฟ้อนะ หาเช้ากินค่ำเก็บเล็กผสมน้อยอยู่แค่นั้นก็พอแล้ว อย่าอยากได้อยากมีมากนะไม่งั้นจะต้องจน เครียด กินเหล้า วนไปไม่จบไม่สิ้น อย่าสร้างภาระ ห้ามกู้หนี้ยืมสิน อย่าซื้อเลยมือถือ อย่าถือไอแพด (แต่บอกว่าเด็กๆ ต้องเรียนออนไลน์นะ) ไม่ต้องมีหรอกมอเตอร์ไซค์ รถยนต์มันสิ้นเปลือง มีควันพิษทำลายสิ่งแวดล้อม
ความเป็นจริงแล้วตัวคนพูดเองอาจนอนเปิดแอร์ทั้งวัน มีรถยนต์ มีบิ๊กไบค์มากกว่าหนึ่งคัน มีคณะติดตามเวลาเดินทางอีกเป็นขบวน กู้แบงก์หลักสิบล้านร้อยล้านมาลงทุนหากำไร แต่ไม่เคยรู้ว่าระบบสาธารณูปโภค ไฟฟ้า น้ำประปา ระบบขนส่งในต่างจังหวัดบางพื้นที่มันไม่ได้เอื้อต่อความสะดวกในการเดินทางไปโรงเรียน ไปโรงพยาบาล หรือ อะไรที่ช่วยอำนวยคุณภาพชีวิตที่ดีขึ้นเลยนะจ๊ะ ฉะนั้นอย่าไปตัดสินใครว่าเขาไม่พอเพียง เพราะบางทีสิ่งที่เขาขวนขวายหามาซึ่งเรามองว่าฟุ้งเฟ้อนั้น มันอาจถูกซื้อมาเพื่อตอบโจทย์ความจำเป็นของชีวิตจริงๆ ก็เป็นได้
ภาพที่บิดเบี้ยวนี้เป็นผลจากปัญหาเชิงโครงสร้างด้านเศรษฐกิจ สังคม และการเข้าถึงชุดข้อมูลของคนไทยที่ถูกผูกขาดฝังรากมานาน หากในแต่ละยุคก็มีการสะท้อนผ่านอารมณ์ขันที่เป็นตลกร้ายอันแสนคลาสสิคออกมาเป็นระยะ ไม่ว่าจะเป็นเพลงผู้ใหญ่ลี หรือ ภาพคนจนล้อมวงกินข้าวกับก้างปลาทูกระดาษในการ์ตูนขายหัวเราะ ที่มองเผินๆ แล้วมันแค่เรื่องขำแต่ลึกแล้วมันบอกอะไรเรามากกว่านั้น…โดยเฉพาะในวันที่เทคโนโลยีเปลี่ยนโลกไปอย่างสิ้นเชิง ทุกคนมีสิทธิ์เข้าถึงข้อมูล มีสิทธิ์แสดงออกที่เท่าเทียมกัน
อย่างไรก็ตาม โดยแก่นแท้แล้วหลักของความพอเพียง คือ เรื่องดีที่ทุกคนควรนำไปใช้ได้ ดังนั้นอาจถึงเวลาที่ควรทำความเข้าใจกับคำว่า “พอเพียง” เสียใหม่ ไม่ควรมีใครไปตีกรอบ หรือ กำหนดบรรทัดฐานความพอเพียงแทนผู้อื่น…เพราะความพอเพียงของทุกคนไม่เท่ากัน
//////////////////////////////////////////////////////
