อีกไม่กี่สัปดาห์ก็ถึงวันตรุษจีนแล้ว อ่านเจอบทความเกี่ยวกับคนจีน เฉพาะที่อยู่ในเมืองไทย ขอเรียบเรียงมาฝาก เพราะในตัวเราต่างมียีนส์คนจีนกันคนละไม่น้อย
คนเชื้อสายจีนในเมืองไทยแยกย่อยเป็นจีน 5 กลุ่มภาษา ได้แก่ แต้จิ๋ว ฮกเกี้ยน ไหหลำ กวางตุ้ง และฮากกา (หรือจีนแคะ)
พวกเขาต่างกันอย่างไร?
คนกวางตุ้ง มีลักษณะนิสัยที่สรุปเป็นอักษรจีน 4 ตัว หมายถึง “เบิกบาน ปฏิบัตินิยม” คนกวางตุ้งเป็นนักปฏิบัตินิยมที่มุ่งเรื่องผลประโยชน์ หรือคุณ-โทษ ที่จะเกิดกับตนมาก แต่อีกด้านหนึ่งกลับเป็นคนที่มีความเบิกบาน ง่ายๆ ไม่ติดกรอบ ปรับตัวตามสถานการณ์เก่ง และมีไหวพริบดี
คนแต้จิ๋ว เป็นคนเจ้าระเบียบ ประณีต จนกล่าวได้ว่า “ติดกรอบไม่ใช่กวางตุ้ง มักง่ายไม่ใช่แต้จิ๋ว” เพราะนิสัยปฏิบัตินิยมทำให้กวางตุ้งกับแต้จิ๋ว มีจุดอ่อนร่วมกันคือ ขาดหลักการ มองไกลไม่เก่ง แต่จีนกวางตุ้งไม่ติดกรอบ จึงปรับตัวเร็วกว่าแต้จิ๋ว รับสิ่งแปลกใหม่โดยเฉพาะจากตะวันตกได้มาก คนกวางตุ้งมักเป็นช่างฝีมือ ที่ถนัดใช้เทคโนโลยีฝรั่งมากกว่าจีนกลุ่มอื่น โดยเฉพาะช่างก่อสร้าง ช่างซ่อมนาฬิกา ฯลฯ จีนกวางตุ้งจากโพ้นทะเลจึงเข้ามาเป็นช่างฝีมือในเมืองไทยกันมาก
คนฮากกาหรือจีนแคะ แม้จะอยู่ใกล้ชิดกับแต้จิ๋วมากที่สุด แต่นิสัยต่างกันมาก หนังสือชุด “นิสัยจีนมณฑลกวางตุ้ง” สรุปนิสัยจีนแคะด้วยอักษรจีน 4 ตัว หมายถึง “รองรับสรรพสิ่งด้วยคุณธรรม” คนฮากากเน้นเรื่องหลักการและคุณธรรมมาก ทำให้มีนิสัยที่เห็นเด่นชัดคือ ขยัน ประหยัด มัธยัสถ์ กล้าหาญ เข้มแข็ง เด็ดเดี่ยว ใฝ่ศึกษาทั้งบุ๋นและบู๊ ใช้ชีวิตแบบเรียบง่าย หนักแน่น สมถะ ตรงข้ามกับแต้จิ๋วซึ่งประณีต ละเอียดอ่อน และติดอะไรที่ดูอลังการ
คนแต้จิ๋วชอบค้าขาย แต่คนฮากกาชอบทำราชการ โดยยึดการทำนาเป็นรากฐาน วัฒนธรรมผู้หญิงยิ่งต่างกันมาก ผู้หญิงแต้จิ๋วเน้นเรื่องการเป็นแม่ศรีเรือน ส่วนผู้หญิงฮากกาต้องทำนาควบคู่ไปกับงานบ้าน สละเวลาให้ผู้ชายไปเรียนหนังสือ นี่ทำให้ผู้หญิงฮากกาแทบไม่มีโอกาสทางการศึกษา
หนังสือ “พลังจีนแคะ” ของไต้หวัน กล่าวว่า ความประหยัดของชาวฮากกาที่เหนือกว่าแต้จิ๋ว จะมองเหมือนเป็นคนขี้ตืด ด้วยความสมถะนี้เลยเหมือนกับมีนิสัย “ไม่เอาใคร” ด้วยเกรงว่าถ้าขยับตัวผิดจะเสียชื่อเรื่องคุณธรรมและหลักการ
ถ้าค้าขายกับคนฮากกาต้องระวังเรื่องสัญญาและคำสัญญามาก ถ้าพลาดคนฮากกาจะฟันเละ เพราะถือว่าไม่ทำตามข้อตกลงในสัญญา แต่ถ้าเป็นแต้จิ๋ว เขาจะ “หยวนๆ” ให้ผ่านไป ส่วนจีนกวางตุ้ง เป็นคนไม่ตุกติก ตรงไปตรงมา แต่ก็ยัง “หยวนๆ” น้อยกว่าแต้จิ๋ว โดยรวมแล้ว ฮากกามีนิสัยเข้มแข็งเด็ดเดี่ยว ตรงไปตรงมา ไม่มากพิธีหยุมหยิมเหมือนแต้จิ๋ว
มีการเปรียบเทียบให้เห็นนิสัยที่แตกต่างว่า ในกรณีที่เห็นจีนพวกเดียวกันมีเรื่องกับจีนกลุ่มอื่น แต้จิ๋วจะช่วยพวกตนไว้ก่อน ไม่สนใจว่าใครผิดใครถูก ส่วนฮากกาจะเข้าไปห้าม ถามเรื่องราวและเหตุผล ถ้าเป็นกวางตุ้งจะดูก่อนว่าตัวเองมีส่วนได้ส่วนเสียอะไรหรือไม่
นิสัยก็ส่งผลถึงอาชีพ
ฮากกาชอบอาชีพราชการ ชำนาญทั้งบุ๋นและบู๊ จึงมีชาวฮากกาเป็นนักการเมือง ทหาร และนักปฏิวัติ จำนวนมาก ไม่ว่าจะหงซิ่วฉวน-หัวหน้าขบถไต้ผิง ดร.ซุนยัตเซ็น จูเต่อ และเยเจี้ยนอิง จนแม้แต่เติ้งเสี่ยวผิง คนเหล่านี้เป็นฮากกา และเมื่อชาวฮากกาเข้ามาเมืองไทย ต้องจับงานไร่สวน หรือค้าขาย จึงเน้นการส่งลูกหลานให้เรียนหนังสือสูง ๆ เพื่อทำราชการ
ส่วนคนไหหลำ (ไห่หนาน) ซึ่งมีไม่มากนักในเมืองไทย มีนิสัยต่างจากจีนอื่นอย่างเห็นชัด เนื่องจากคนไหหลำอยู่ห่างไกลความเจริญ ภาษาจีนเรียกว่าเป็นคนที่อยู่แดน “ปลายฟ้าขอบมหาสมุทร” ของประเทศจีน (ไห่หนาน เป็นมณฑลที่มีขนาดเล็กที่สุด ของจัน ตั้งอยู่ทางใต้สุดของประเทศ) คนไหหลำส่วนใหญ่ (ที่ไม่ใช่คนดั้งเดิม) คือจีนฮกเกี้ยนกับแต้จิ๋วที่ที่อพยพเข้ามาที่นี่
คนไหหลำเป็นคนฉลาด ขี้เล่น เอาเรื่องเล่นมาเป็นงานได้ ยิ่งเล่นยิ่งได้งาน เป็นคนสุภาพ แช่มช้ากว่าจีนอื่น ๆ ตรงไปตรงมา ไม่ทะเยอทะยาน ใจกล้า เชื่อมั่นในตัวเอง แต่วิสัยทัศน์สั้นแคบ ชอบเพียงประโยชน์เฉพาะหน้า ไม่มองไกล
คนไหหลำให้ความสำคัญแก่การค้าขายและเรียนหนังสือพอๆ กัน คนไหหลำที่โด่งดังที่สุดในประวัติศาสตร์จีนคือ ไหญุ่ย ชื่อนี้เราไม่คุ้น แต่ถ้าบอกว่าคือ “เปาบุ้นจิ้นหน้าขาว” คงพอได้ อีกคนหนึ่งคือ ชิวจวิ้น นักวิชาการคนสำคัญ และสิงโย่ว นักการเมืองที่ได้รับการยกย่องว่าตงฉิน ทั้งสามคนนี้ได้รับยกย่องว่าเป็น “สามยอดคนไหหลำ” ที่มีชื่อเสียงในยุคปัจจุบัน จีนไหหลำในเมืองไทยชอบทำธุรกิจค้าไม้ โรงเลื่อย โรงแรม (ข้าวมันไก่ไหหลำมีชื่อเสียงมากในเมืองไทย)
จีนฮกเกี้ยน เป็นจีนที่คล้ายจีนแต้จิ๋วมากที่สุด ทั้งภาษาและวัฒนธรรม เนื่องจากฮกเกี้ยนเป็นบรรพชนของจีนแต้จิ๋ว จีนฮกเกี้ยนมีอยู่จำนวนมากในเกาะภูเก็ต (และในไต้หวัน อาหารจีนภูเก็ตจึงคล้ายๆ ไต้หวัน) นิสัยคนฮกเกี้ยนแต่ละถิ่น (ในมณฑลจีน) มีลักษณะเด่นแตกต่างกัน พวกหมิ่นเหนือยอมยากจนเพื่อรักษาคุณธรรม หมิ่นตะวันออกขยันต้องการความมั่นคง พวกผู่เซียนประหยัดอดทน พวกหมิ่นหนันโอบอ้อมอารีมีน้ำใจ ในประวัติศาสตร์ ชาวฮกเกี้ยนเป็นนักวิชาการที่เก่ง (ว่ากันว่าทำให้ไต้หวันเจริญมาก) และมีหลายคนที่เป็นวีรบุรุษในสงครามต่าง ๆ
แต่ละกลุ่มก็มีลักษณะร่วม และความแตกต่าง จึงมีการสรุปนิสัยเด่นของจีนแต่ละกลุ่ม ดังนี้
จีนแต้จิ๋วรักน้ำใจไมตรี // จีนฮกเกี้ยนรักเหตุผล // จีนไหหลำรักหน้าตา // จีนกวางตุ้งรักความเป็นจริงที่เป็นประโยชน์ (practical) และจีนฮากการักศีลธรรม
ที่มา: ศิลปวัฒนธรรม, 22 มค. 67
ภาพประกอบ : wikiwand /วิกิพีเดีย /matichon weekly /Silpa-mag
